هنر میناکاری چیست و چگونه انجام می‌شود؟

میناکاری هنری است که از آتش و خاک و رنگ به وجود آمده که قدمت آن به حدود 1500 سال پیش از میلاد می رسد و حدود پنج هزار سال قدمت دارد و برای زینت دادن به زیور آلات و ظروف مختلف از آن استفاده می شود. این هنر زیبا امروزه بیشتر بر روی مس انجام می شود اما شما می توانید آن را بر روی طلا و نقره هم انجام دهید. شما می‌توانید مقاله مینا کاری روی مس نیز مطالعه کنید.

مینا از ترکیب اکسید های فلزات و چند گونه نمک در مجاورت حرارت بالا است، که رنگ ها در طول زمان و بر اساس دما بوجود می آیند.

تاریخچه مینا کاری در ایران

طی مطالعات انجام شده این هنر در ابتدا در ایران شکل گرفته و سپس به نقاط مختلف جهان راه یافته است برخی قدمت این هنر را پنج هزار می دانند.

در کاوش هایی که در نهاوند انجام شده، یک جفت گوشواره طلا به دست آمده که سبک زرگری آن به سده هفتم تا هشتم پیش از میلاد مربوط می شود و نمونه ای از لعاب شیشه ای مینا بر روی فلز به شمار می رود .بازوبندهای طلای مزین به میناکاری نیز از آثار ارزشمند دوره هخامنشیان در ایران هستند که در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می شوند.

شهر اصفهان به عنوان کانون مینای ایران یاد می کنند که در سطح جهانی نیز آوازه ای خاص دارد. در این شهر استادان برجسته همچون استاد غلامعلی فیض اللهی، استاد شکر الله صنیع زاده، استاد ابراهیم زرقونی و… به این فعالیت مشغول هستند و آثار کم نظیری خلق می کنند.

کاربرد میناکاری

1) بشقاب، گلدان، کاسه و قدح، قاب های عکس، تابلوهای مینا و… که در آنها ترکیب میناکاری با هنرهای دیگر مانند طلاکاری، خاتم کاری، مینیاتور، جواهرسازی را شاهد هستیم.

2) درها، پنجره ها و ضریح ها در مکان های مذهبی به ویژه حرم امامان شیعی.

3)اشیای تزیینی همچون جعبه های آرایش زنانه، جعبه های خاتم کاری و میناکاری، سرویس چایخوری و شربت خوری، قلیان، جعبه قرآن، زره، آیینه، قلمدان، کمربند، حباب های میناکاری شده، گلاب پاش، آلبوم عکس، انفیه دان، غلاف خنجر و … .

4) زیور آلات همچون گوشواره، سینه ریز، گلوبند، انگشتر، مدال و…

برای آشنایی با هنر لعاب کاری روی سفال بر روی لینک کلیک کنید.

ابزار مورد نیاز برای میناکاری

• ورقه های فلزی از جنس مس، طلا، نقره
• لعاب مینا
• پرگار
• قلم جهت رنگ گذاری و رنگ برداری اضافه
• قلم های دست ساز که توسط خود شخص ساخته می شود .
• رنگ مخصوص میناکاری ( پودری )(رنگ گیاهی، معدنی یا فلزی) که در مینای اصیل میناهای رنگین پودر شده که دمای ذوب نسبتاً پایینی از مینای زیرین دارند.
• صمغ مخصوص میناکاری
• ورقه (طلا، نقره، مس، ورشو، آهن و برنج) به جهت چکش خواری بیشتر واکسید نشدن در دمای ذوب مینا بیشتر از طلای ناب استفاده می شد.
• هاون
• ماده آبگینه ای مینا
• کاغذ کپی
• چکش
• سندان
• گیره
• اره کمانی و اره فلز بر
• قیچی فلز بر
• کوره
• سیلیس، کربنات، سدیم، پتاسیم، آهک و قلعوسرب نیز از مواد شیمیایی مورد نیاز می باشند.

 

انواع مینا و میناکاری

1) مینا حجره بندی خانه بندی

چگونه مینای حجره بندی بسازیم:

1- صفحات مس را به اشکال مختلف و با استفاده از دستگاه پرس یا کمان اره به تعداد لازم برش دهید.

2- قطعات تهیه شده برای چربی زدایی اولیه، با اسید سولفوریک رقیق شسته و سپس خشک کنید.

3- بوم مخصوص را با الک، با مِش پایین، به صورت یکنواخت روی قطعات بپاشید.

4- قطعات را برای پخت در کوره روی توری فلزی مخصوص قرار دهید و به مدت سه دقیقه داخل کوره بگذارید.

5- پس از اتمام، سه دقیقه درِ کوره را باز و قطعات را از آن خارج کنید، برای خنک کردن قطعه آن را بر روی یک سه پایه قرار دهید .

6- مفتول های برنجی را که قبلاً توسط نورد به صورت تسمه های نازک درآمده اند، به گیره مخصـوص به اشـکال مختـلف حالت دهید و با چسب مایـع روی قطعـات بوم زده شـده می چسبانند.

7- قطعات را به همراه سیم برای پخت و ثابت شدن مفتـول ها به مدت سه دقیقه در کوره قرار می دهند.

8- رنگ های دلخواه را با کاردک کوچک بردارید و با استفاده از ابزاری نوک تیز مانند سوزن درون خانه های ایجادشده، قرار دهید.

9- قطعات رنگ گذاری شده را برای پخت رنگ دوباره به مدت سه دقیقه در کوره قرار دهید.

10- سطح کار را برای برطرف کردن اکسیدهای تشکیل شده روی مفتول های برنجی با استفاده از سنگ نفت، یا کاغذ سمباده صیقل دهید.

11- پس از سرد شدن کامل قطعات، برای جلا دادن پایه های مس و نقره که اکسید شده اند، آن ها را در محلول رقیق شده اسید بیاندازید و بعد از چند دقیقه خارج کنید و با فرچه برنجی شست وشو دهید.

12- قطعات را برای تمیزی بیشتر، با استفاده از دستگاه پرداخت مگنت شست وشو داده، سپس با استفاده از پولیش چربی زدایی کنید و جلا دهید.

13- قطعات را برای جلوگیری از اکسید شدن سطح مس و نقره، درون محلول رقیق کیلر و تینر بیاندازید و سپس خشک کنید.

14- در آخر قطعات آماده شده را به هم وصل کنید.

بیشتر این نوع میناکاری برای ساخت زیور آلات، سرآویز و زنجیر کاربرد دارد. البته امروزه از این شیوه کمتر استفاده می شود و بیشتر در کشورهای چین، هند و روسیه تا حدی از این روش استفاده می شود.

 

2) مینای نقاشی

1- ابتدا لعاب مورد نظر که معمولاً با سرب، قلع، بلور و ریگ چخماق ساخته می شود آماده میکنند.

2- فلز را داخل آن فرو برده و بیرون می آورند و با همان مقدار رنگی که بر روی آن نشسته آن را داخل کوره قرار می دهند.

3- در این مرحله فلز را تا دمای ۷۵۰ درجه سانتی گراد حرارت داده و این عمل را ۳ بار تکرار می کنند تا لعاب به صورت چینی روی فلز را بپوشاند.

4- این مرحله نوبت رنگ آمیزی مینا است. شما می توانید این رنگ آمیزی را به دو صورت انجام دهید، یا مستقیم به وسیله مداد روی کار طراحی و بعد رنگ آمیزی کنید د و یا طرحی را که بر روی کاغذ آماده شده است با سوزن یا قلم سوراخ سوراخ کنید.

5- سپس پشت آن را با سمباده نرم کشیده تا برجستگی های پشت کاغذ برطرف شود تا زمانی که بر روی کار قرار داده شود و با خاکه زغالی که در یک کهنه ی نازک ریخته شده کشیده می شود، روی این سوراخ ها مسدود نشود.
بدین ترتیب طرحی که روی کاغذ ترسیم شده روی بوم منتقل می شود و می توان آن را تکرار کرد که این روش بیشتر برای طرح هایی که با یک واگیره تکرار می شود به کار می رود.

6- سپس ظرف فلزی لعاب خورده برای بار چهارم به کوره منتقل کنید و حدود ۶۵۰ درجه سانتی گراد حرارت دهید. در این مرحله نقاشی و لعاب یکدیگر را به واسطه ی حرارت جذب کرده و پایدار می مانند. گاه به جای لعاب، از طلا استفاده می شود که باید حرارت کوره به منظور پختن اثر مینایی آب طلا کاری شده، حداکثر ۴۵۰ درجه سانتی گراد باشد.

 

3) مینای مرصع

در این نوع مینا، دانه هایی به شکل یاقوت و به رنگ های مختلف بر روی ظروف مینا توسط کمی رنگ لعاب و آب به دانه چسبانده می شود.

معمولا محل هایی که می خواهیم دانه های یاقوت رنگ را بچسبانیم لعاب نمی دهیم بلکه باید به صورت مس باشد تا بتواند بهتر و زیباتر دانه ها در آنجا گیرد. این هنر امروزه کمتر متداول است و درگذشته بیشتر بر روی حمایل، غلاف شمشیر، چایخوری و غیره کاربرد داشت.لازم به ذکر است که دانه های یاقوتی شکل را از خرد کردن و حرارت دادن شیشه های مختلف رنگی می توان تهیه نمود.

 

4) مینای برجسته

در این روش نقوش و خطوط موردنظر را بر روی شی فلزی طرح می کنند و یا این که توسط استاد قلمزن، زمینه مسی به اشکال مختلف برجسته می شود.

البته در مینای برجسته، هنرمند قلمزن نباید برجستگی های روی ظروف را به صورت شیب تند بسازد بلکه اشکال برجسته باید نسبت به سطح اصلی زاویه های بازداشته باشد.

به طورکلی شکل قلمزنی ظروف مینایی با ظروف قلمزنی معمولی فرق می کند؛ زیرا در قلم زنی ، استاد مسگر سعی می کند اطراف شکل را گودتر و تندتر و تیزتر کنند؛ درصورتی که در ظروف برجسته مینا، برای قرار گرفتن رنگ لعاب برجستگی باید حالت مایل داشته باشد.

گاهی هم مینای برجسته را به صورت دو پیوسته درست می کنند مانند کاسه بشقاب های بزرگ، بدین صورت که بیرون ظروف برجسته و داخل آن کاملا صاف است..

لعاب دادن این نوع مینا هم مانند مینای نقاشی است که باید در سه مرحله لعاب داده شود و یک الی دو بار نیز بعد از نقاشی داخل کوره برده شود.

 

5) مینای شکری

در این نوع مینا، اسکلت مس را با لعاب رنگی پوشش می دهند. این نوع لعاب قبلا نیز وجود داشته است. ولی امروزه مس را با لعاب سفید پوشش می دهند همانند همان مراحلی که در مینای نقاشی ذکر شد سپس با رنگ دلخواه تمام سطح لعاب را رنگ می کنند و آن را داخل کوره حرارت می دهند.سپس جسم رنگی آماده شده را با مداد سفید طراحی می کنند و موادی که اشاره خواهد شد عملیات بعدی را انجام می دهند.

هنرمند شهرت رو در دیپیا پیدا کن

دیپیا اولین سایت کاریابی هنرمندان

اینجا پروژه بگیر یا خودت رو معرفی کن

سخن آخر

ما در اینجا به تاریخچه میناکاری، ابزار مورد نیاز و انواع مینا کاری(مینای حجره بندی، مرصع، نقاشی، برجسته و شکری ) پرداختیم. امیدوارم از خواندن این مقاله لذت برده باشید. شما میتوانید با نصب برنامه آموزش میناکاری آموزش های کامل و جامعی در زمینه میناکاری فرا بگیرید. همچنین شما می توانید کتاب آموزش میناکاری روی فلز را برای یادگیری هرچه بیشتر میناکاری تهیه کنید.