هنر قلم زنی سوابق ممتد و طولانی دارد. این هنر گرانمایه و زیبا كه بیانگر فرهنگ و تمدن قوم ایرانی است ابتدا به صورت حجاری در بدنه كوه ها و روی سنگ های ساختمانی كاخ های پادشاهان و بناهای تاریخی و حتّی در دوران غارنشینی دیده شده است. بعدها هنر حجاری، تبدیل به حكاكی و سپس قلم زنی گردیده و نقوش و تصاویر از روی سنگ های ساختمان ها و بدنه كوه ها به روی سنگ های قیمتی مخصوصا عقیق منتقل گردید و حكاكی نامیده شد. عاقبت فلزات از جمله طلا، نقره، مس، برنج و فولاد زمینه اصلی این نقوش و خطوط زیبا و دلپسند قرار گرفته و هنر قلم زنی نام گرفت. هنر قلم زنی روی طلا و نقره با قدمتی 5 هزار ساله یکی از هنرهای شاخص دوران هخامنشی و ساسانی است و امروز در رشته هنر قلم زنی روی نقره هنرمندان زیادی در کشور فعال هستند. به همین دلیل در این مقاله قصد داریم شما را با هنر قلم زنی روی نقره آشنا کنیم.
در هنگام خرید ظروف قلم زنی به چه مسائلی توجه کنیم
ممکن است عده ای متقلب برای کسب سود بیشتر، با قالب زدن یک شیء فلزی، ظرفی که نقوشی روی آن افتاده را به عنوان یک کار هنری قلمزنی به مردم بفروشند.برای اینکه چنین کلاه گشادی سرتان نرود، فقط کافی است توصیه های زیر را جدی بگیرید و موقع خرید به آنها توجه کنید:
- کارهای پرسی سبک هستند و دستگاه نمی تواند روی یک ورقه ضخیم مس یا برنج نقش ایجاد کند.
- نقوش پرسی کاملا منظم هستند و کجی ای در آنها دیده نمی شود؛ درحالی که نقوش کار دستی کاملا هم شکل نیستند و در بعضی از خطوط آن کجی دیده می شود.
- کارهای پرسی مشبک، سوراخ ها و پنجره های کاملا یک اندازه و منظم دارند اما کار مشبک دستی علاوه بر اینکه در بعضی قسمت ها ناصافی داشته، گاهی حتی اندازه های کاملا یکسانی هم ندارد.
- کارهای پرسی خیلی ارزان تر از کارهای دستی است.
اگر خواستید یک شیء قلمزنی بخرید و دیدید که قیمتش خیلی ارزان است، فورا ۳ مورد بالا را درنظر بیاورید.
حال اگر از دستی بودن کار مطمئن شده و خواستید یک قلم زنی مرغوب تهیه نمایید، مسائل زیر را حتما مدنظر قرار دهید:
- قسمت های برش خورده لب برگردان شده باشد.
- بشقاب در صورتی که با نوارهای محیطی تزیین شده ، محل لحیم از زیر و سر تا سر بوده و دقیقا به لبه کار مماس باشد.
- نوار انتخابی همجنس کار باشد و لب برگردان شده باشد.
- در صورتی که کالای مورد نظر کاسه است ، نوار باید درقسمت زیرین کاسه تماما جوش شده و لب پایین مماس با زمین باشد.
- نوار زیرین کاسه یا کعب باید تماما جوش داده و لب تماس آن با زمین برگردان باشد.
- فرو رفتگی در سطح دیده نشود.
- لبه ها ناصافی نداشته باشد.
- کعب کاسه و پارچ مناسب در نظر گرفته شود.
- ضخامت نوار کعب هم ضخامت کاسه باشد.
- در صورتی که سینی قلم زده شده ، از سطح صاف و محل تماس با زمین کاملا مسطح برخوردار باشد.
- در صورتی که بشقاب قلم زده شده از سطح تماس کامل با زمین برخوردار باشد.
- درصورت آبکاری باید یکدست آبکاری شده باشد.
- چنانچه نوارهای مصرفی همجنس با زمینه کار نباشد در آبکاری به رنگ دیگری نمایان می شود.
- نقوش به کار رفته حتی الامکان سنتی باشد.
- هرچه طرح ظریف تر و پرکارتر باشد ارزش آن بیشتر است.
- در هنگام قلمزنی در اثر فشار زیاد بر روی قلم ها در سطح سوراخ به وجود نیاید.
- چنانچه طرح مورد نظراز تکرار یک نقش به وجود می آید ، قسمت ها یکسان و با یک رویه قلمزنی شوند .
- پس از پایان کار ، شئ دقیق تر پرداخت شده و اثری از قیر لابه لای سطوح دیده نشود .
سبک های قلم زنی روی نقره
سه سبک اصلی در قلمزنی ایران مطرح است که عبارتند از:
- شیراز
- تبریز
- اصفهان
در سبک شیراز قلمزنی به دو روش ریزه قلم که روی فلز (مس) و (برنج) در دورهای صفویه و زندیه و قبل از آن متداول بوده و برجسته یا منبت که در دوره قاجار با الگوی برداری از سبک هخامنشیان الی حال انجام میشود. بیشتر بر روی نقره صورت می پذیرد. روش اجرای کار بدین شکل است. پس از طراحی بر روی کار و نیم برکردن شروع برجسته سازی و کف سازی می شود که در این سبک بیشتر از نقوش هخامنشی و ساسانی و گل مرغ استفاده می شود. و در ایران این سبک را مکتب شیراز می نامند و منحصر به شیراز می باشد.
در سبک تبریز برای حرکت قلم و انجام قلمزنی از حرکت و فشار مچ دست استفاده می شود و در سبک اصفهان از ضربات چکش . به همین سبب قلم تبریز صاف و کم عمق است ولی قلم اصفهان عمیق تر می باشد.
قلم زنی در اصفهان نیز در دو سبک مجزا می باشد که به نام های قلم ریز و فلم زنی برجسته که هنر مندان اصفهان این سبک را در سالهای اخیر اجرا می کنند. قلم زنی برجسته دارای برجستگی های عمیق تری می باشد و حالتی سه بعدی را ایجاد می نماید. این گونه از قلم زنی در ساخت ضریح امامان شیعه استفاده می گردد.
قلمزنی ظرف مسی و نقره اصفهان
مرکز پخش محصولات قلمزنی 3 بعدی و برجسته اصفهان تمامی محصولات دارای کارت گارانتی و شناسنامه اصالت هستند و در صورتی که اجناس مطابق با موارد مندرج در ضمانت نامه نگهداریی شود حداقل دو برابر مدت ضمانت ماندگاری دارند .(تعویض یا تعمیر به شرط نگهداری اصولی طبق ضمانت نامه).
برای آگاهی از درآمد هنر قلم زنی کلیک کنید.
ساخت محصولات و زیور آلات نقره
ماده ی اولیه ی مورد نیاز هنرمندان نقره کار، نقره (با عیار ۸۴) است که به صورت ورق، سکه های نقره و اشیاء قدیمی در دسترس قرار دارد. ابتدا نقره را ذوب کرده و به صورت شمش درمی آورند، بعد با نورد این شمش ها را تبدیل به ورق های نقره می نمایند و سپس با قیچی آنها را به اندازه های دلخواه بریده و لحیم می نمایند و با چکش آن را به شکل دلخواه درمی آورند. اشیاء ساخته شده در این کارگاه ها عبارتند از: سرویس چای خوری، گلدان، شمعدان، جعبه، کاسه، قندان، قاب عکس، زیورآلات و…
تهیه و ساخت اشیاء نقره و قلم زنی روی آنها از گذشته های بسیار دور در ایران رواج داشته و در حال حاضر نیز در شهرهای شیراز، اصفهان، تبریز و تهران گروه هایی از هموطنانمان مشغول کار در این زمینه هستند.
ویژگی تولید محصولات نقره و قلم زنی روی نقره در شهرهای فوق به شرح زیر می باشد:
- شیراز: شیراز از قدیم مرکز عمده ی نقره کاری و قلم زنی روی نقره بوده است ولی در حال حاضر کاهش تعداد صنعت گران همراه با گرانی نقره، از رونق این رشته کاسته است. معمولاً در کارگاه های قلم زنی ابتدا طرح را به طور ذهنی و بدون استفاده از الگو بر روی محصول پیاده نموده و سپس با چکش و قلم آهنی آن را قلمزنی می نمایند، معمولاً قلم را نیز خود صنعت گران می سازند.
- اصفهان: نقره کاری و نیز قلم زنی روی نقره در اصفهان مانند دیگر صنایع دستی دارای پیشینه ی تاریخی و رونقی چشم گیر است. تعداد شاغلین در این رشته نیز در مقایسه با شهرهای دیگر بیشتر و طبعاً میزان تولید هم بالاتر است.
- تبریز: اگرچه صنعت نقره سازی در تبریز از سابقه ا ی طولانی برخوردار است ولی در حال حاضر رونق گذشته را ندارد که علت اصلی آن را باید کمبود صنعت گران نقره کار، افزایش دستمزدهای و گرانی بهای نقره دانست.
- تهران: در حال حاضر در تهران نیز فعالیت هایی در زمینه ی ساخت و قلم زنی نقره مشاهده می شود.
قلم زنی فرآورده های نقره در دو مرحله و در دو کارگاه مجزا از هم صورت می گیرد:
- کارگاه ساخت
- کارگاه قلمزنی
چگونگی قلم زنی روی نقره
پس از ساخت محصول نقره آن را به کارگاه قلم زنی می برند. در کارگاه قلمزنی ابتدا طرح را به طور ذهنی و بدون استفاده از الگو بر روی محصول پیاده نموده و سپس با چکش و قلم آهنی آن را قلمزنی می نمایند که قلم ها معمولاً به وسیله ی خود صنعت گران ساخته شده است. بعد از قلمزنی برای پرداخت و صیقل دادن، بار دیگر فرآورده را به کارگاه بازگردانده و پس از این مرحله، آن را به بازار عرضه می نمایند.
آموزش مقدماتی قلم زنی روی مس(ادامه مطلب)
وسایل کار نقره کاران و قلمزنان نقره شامل انواع سوهان، قیچی، مته، قالب، قلم های فلزی، اره ی کمانی، انواع مختلف چکش، سندان، پرگار، میز چوبی، انواع گیره، و چرخ پرداخت است و شیوه ی کار نیز همان است که در مورد ساخت و قلم زنی مس و برنج گفته شد.
برای آشنایی با هنر قلم زنی روی مس بر روی لینک کلیک کنید.
هنرمند شهرت رو در دیپیا پیدا کن
دیپیا اولین سایت کاریابی هنرمندان
اینجا پروژه بگیر یا خودت رو معرفی کن
سخن آخر
ما در این مقاله، توضیح کاملی از قلم زنی روی نقره دادیم و گفتیم که دارای سه سبک مختلف در ایران است که معروفترین آن قلم زنی نقره اصفهان است. و تمامی اطلاعاتی که درباره ی قلم زنی روی نقره نیاز است بدانید را توضیح دادیم.اگر سوالی باقی مانده است حتما از ما بپرسید.
