چهل تکه دوزی

چهل تکه دوزی در ایران دارای نام های مختلفی از جمله خاتمی دوزی، لندره دوزی و تکه دوزی گفته می شود. که در گروه رودوزی های سنتی ایران جای می گیرد. در این مقاله قصد داریم شما را با این هنر آشنا کنیم.

چهل تکه دوزی چیست؟

چهل تکه دوزی یکی از رودوزی های سنتی و زیبای ایران و جهان می باشد که در آن با دوختن تکه های ریز و درشت اضافات پارچه های مختلف و رنگارنگ به یکدیگر، رویه لحاف، رویه پشتی، رو تختی، بقچه سوزنی، روقوری، کوسن و حتی تابلوی تزئینی و دیوارکوب و… تهیه می کنند. چهل تکه دوزی با انواع پارچه ها خیلی رایج است ولی مواد دیگری هم می توان به کار برد به عنوان مثال در سرامیک، سزامیک استفاده می شود.

تاریخچه هنر چهل تکه دوزی

چهل تکه دوزی از زمان های بسیار گذشته در ایران رواج داشته است، اما تاریخ دقیقی از پیدایش آن در دست نیست. آثار به جای مانده در موزه های ارمیتاژ لنینگراد و متروپولیتن و موزه ایران باستان حاکی از رواج خاتمی دوزی در دوره سلجوقی می باشد.

محمدعلی جمالزاده در کتاب گنج شایگان در این باره چنین آورده است که : خاتمی دوزی سابقا در ایران بسیار رواج داشته و امروز روز به روز از میان می رود و آن عبارت است از مقداری قطعات خرد پارچه های مختلف الوان و مختلفه الشکل که از روی استادی طوری پهلوی یکدیگر دوخته می شود که شباهت کامل به شال های کشمیر پیدا می کند و بخیه دوزی ها را نیز با گلدوزی های ابریشمی ملون می پوشانند و یک قطعه پنج تا شش ذرعی این نوع کار 50 تا 60 تومان قیمت دارد و بعضی پرده ها را از 100 تا 250 تومان و یک زین پوش را از 25 تا 120 تومان می فروشند.

تفاوت چهل تکه و تکه دوزی 

تفاوت آن با چهل تکه در این که در چهل تکه دوزی تکرار وجود دارد به این صورت که یک طرح مدام در طول کار تکرار می شود و شکل ها بیشتر هندسی هستند و از پشت به هم کوک زده می شوند.درحالیکه در تکه دوزی روش کار کاملا متفاوت است و تکه پارچه ها به جای این که به هم دوخته شوند بر روی هم و بر روی پارچه ای بزرگ تر دوخته می شوند و همچنین طرح ها لزوما هندسی نیستند و تکرار در این تکنیک زیاد به چشم نمی خورد.

چرا به چهل تکه دوزی خاتم کاری هم می گویند؟

در این هنراگر قطعات کاملا مربع یا مستطیل و خصوصا مثلث و هم اندازه باشند. چون شبیه به خاتم کاری می شوند به آن خاتمی دوزی نیز می گویند.

ابزار مناسب چهل تکه دوزی

1. پارچه

پارچه یکی از اصلی ترین ابزار مورد استفاده در چهل تکه دوزی است که این پارچه می تواند از جنس کتان، نخی و ساتن و… باشد. که انتخاب پارچه بستگی به خود شما دارد اما بهتر است از پارچه های صددرصد نخ استفاده کنید.

2. آستر

پارچه آستر باید از نظر طرح با پارچه های اصلی همخوانی داشته باشد و برای پارچه آستری هم مانند پارچه های مورد استفاده باید قبل از شروع کار، مرحله آبکشی و اتو را داشته باشید در ضمن این که اندازه آستر همیشه حداقل ۱۰ سانتیمتر از اندازه طرح بزرگتر در نظر گرفته می شود برای آستر نیز مناسب است از جنس نخی استفاده کنید.

3. پشم شیشه

پشم شیشه را نیز مانند آستر قبل از استفاده باید بشویید دقت کنید که ضخامت آن باید 0.5 سانتی متر باشد. این نوع پشم شیشه ها به پشم شیشه نمدی معروف است.

• نخ قرقره
• سوزن ته گرد
• قیچی و خطکش
• کاتر
• کاغذ شطرنجی
• مداد
• شابلون
• لایی حریر یا لایی مویی
• چرخ سردوزی
• چرخ خیاطی حرفه

اصول اولیه دوخت چهل تیکه دوزی

چهل تکه دوزی به روش های مختلفی انجام می شود که هر کدام دارای تکنیکی مخصوص به خود می باشند. این روش ها عبارتند از:

• روش ساده
• روش معرق
• روش مرصعی
• روش نمدی
• روش ضخیم دوزی و برش

این هنر گاهی با آجیده دوزی همراه شده و آن را از حالت ساده خارج می کند.

در واقع چهل تکه دوزی نوعی دوخت است که این دوخت معمولا به دوخت قطعات ریز و درشت و رنگارنگ پارچه های مختلف به یکدیگر اطلاق می شود. این قطعات معمولا از انواع پارچه های: ساده، گلدار، چهارخانه، محرماتی، و خالدار تهیه می شود و نام چهل تکه نیز به معنای استفاده از تکه های مختلف در تعداد زیاد بر روی این هنر دستی نهاده شده است، تکه های پارچه عموما به شکل: مربع، مثلث ریز و درشت و لوزی بریده واز پشت با کوک به یکدیگر وصل می شوند و سپس به وسیله دوخت های ریز به هم دوخته و محکم می گردند.

موفقیت در کارهای چهل تکه دوزی و کلا خیاطی رابطه مستقیمی با علاقه شما به این کار دارند. در خیاطی ظریف کاری و تمیز کار کردن خیلی مهم است؛ بنابراین به تمرکز، حوصله و دقت زیادی نیازمند است.

آموزش چهل تکه دوزی برای کوسن

• ابتدا شروع برش زدن پارچه ها در ابعاد مساوی کنید، انتخاب سایز پارچه ها کاملا دلخواه است، اما بهتر است برای بالشت و کوسن پارچه را به صورت مربع های هشت در هشت برش بزنید.
• علاوه بر مربع های کوچک چهار نوار باریک نیز برای اطراف بالشت برش بزنید. همچنین اگر بالشت را برای کودک خود تهیه می کنید می توانید از تکه دوزی های کودکانه نیز برای تزیین آن استفاده کنید.
• حال مربع های برش زده را کنار یکدیگر بچینید تا از زیبایی ترکیب رنگ آنها اطمینان یابید.
• بعد از اطمینان از صحت چیدمان پارچه ها، آنها را با استفاده از سوزن ته گرد به یکدیگر متصل نموده و سپس شروع به دوخت و اتصال نهایی نمایید.
• حال نوبت آن شده که به سراغ نوارهای باریک بروید.
• ابتدا دو تا از نوارها را به صور ت موازی روی پارچه قرار داده و با چرخ خیاطی بدوزید. سپس دو تکه دیگر را نیز متصل کنید، بعد از اتصال کامل، اقدام به اتو کشیدن نمایید تا دوخت های شما زیباتر و مرتب تر باشند.
• در این مرحله تکه دوزی مورد نظر را به روی کار متصل کنید. توجه داشته باشید در دوخت کوسن و انواع بالشت ۴۰ تکه بهتر است از پشم شیشه ظریف برای پشت کار استفاده نمایید تا علاوه بر زیبایی، استحکام بیشتری نیز به کار شما بدهد.
• برای لبه های کار می توانید ازدوخت دندان موشیاستفاده نمایید و یا با استفاده از چرخ خیاطی پارچه را به صورت ساده بدوزید.
• حال نوبت آن شده که از تکه پارچه دیگری به عنوان قسمت پشت بالشت استفاده کنید و بعد از برش زدن و اطمینان از اندازه ها، آن را با چرخ خیاطی بدوزید.
• حالا با استفاده از پنبه یا پشم شیشه داخل بالشت یا کوسن خود را پر کنید و از هنر دست خود لذت ببرید.

شما می توانید کتاب دنیای هنر تکه دوزی و چهل تکه تهیه کنید تا آموزش چهل تکه دوزی در زمینه های مختلف را باد بگیرید.

مراکز تولید هنر چهل تکه دوزی

این هنر زیبا در اکثر استان های کشور در میان مردم رواج داشته، اما در شهرهای رشت، اصفهان، یزد، تبریز، کاشان، کردستان و آذربایجان غربی رواج بیشتری داشته است و خوشبختانه همچنان رایج می باشد.

هنرمند شهرت رو در دیپیا پیدا کن

به سایت کاریابی هنرمندا یه سر بزن

ایده داری؟؟ اینجا هنرمندا برات می سازن

سخن آخر

باتوجه به اینکه هنر چهل تیکه دوزی در ایران بسیار رواج دارد در این مقاله تصمیم داشتیم شما را با چهل تیکه دوزی و آموزش آن آشنا کنیم. ممنون از اینکه تا پایان این مقاله همراه ما بودید.