پتینه کاری یکی از صنایع دستی است که در آن می توان با استفاده از رنگ می توان ظاهر و بافت اشیاء، اجسام و دیوار ها را فرسوده و کهنه نشان داده و فرمی مدرن را ایجاد نمود. پتینه(Patina) امروزه در دکوراسیون داخلی کاربرد فروان دارد و از آن برای تزئین دیوارها و سقف استفاده می شود و پتینه کاری روی دیوار از مشهورترین انواع این هنر در میان نقاشان و مردم است. همچنین پتینه کاری روی سفال، چوب و شیشه نیز طرفداران زیادی دارد. دراین مقاله تلاش شده است تا اطلاعاتی در مورد پتینه کاری و انواع سبک و تکنیک های انجام آن در اختیار خوانندگان قرار بگیرد.

پتینه کاری چیست؟

پتینه در لغت به معنای کهنگی است. در واقع به خوردگی در فلز مس که با رنگ سبز همراه می باشد، پتینه می گویند. این ماده بر روی فلز مس ایجاد شده و می تواند مانع از خوردگی بیشتر سطح فلز شود که به اصطلاح به آن لایه محافظ در برابر خوردگی می گویند. به طور کلی می توان گفت پتینه بافت، رنگ یا جرمی گفته می شود که در طول گذشت زمان اکسید شده باشد و تمامی عوامل طبیعی بر روی شیء تاثیر گذاشته و باعث تغییر رنگ شده و جنس آن را تخریب و دچار زنگار می کند.

تاریخچه پتینه کاری هنر دکوراتیو قدیمی

این هنر زیبا از سال های بسیار دور در نقاشی های درون غارها و مصر باستان بصورت ابتدایی وجود داشته است.اما تقریباً می توان گفت این هنرقبل از میلاد مسیح در هنرهای دكوراتیو مورد استفاده قرار می گرفته است. در قرن نونزدهم این هنر بصورت یك رشته حرفه ای در هنرهای دكوراتیو درآمد و در سال های آخردهه 1980و اوایل دهه 1990 تحول چشمگیری در آن ایجاد گردید و محوبیت فراوانی یافت. در سال های اخیر این هنر رونق فراوانی یافته و به دو رشته مواد و اجرا تقسیم شده است.

تاریخچه رنگ و پتینه در ایران

پتینه کاری چه طبیعی و چه هنری در تاریخ هنر ایران جایگاه مهمی داشته است. درایران در بیشتر کلیساهای ارامنه می‌توان اثارمتنوعی از این هنر را روی شیشه واشکال دیگر پتینه کاری مشاهده کرد که تحت تاثیر همان سبک های هنری و معماری و تزیینات کلیسا در کشورهای مسیحی هستند اما درعین حال از معماری و تزیینات بومی نیز به تناسب شرایط آب و هوایی بی بهره و بی تاثیر نبوده اند.

درخانه های تاریخی ایران هم از عمارت های بزرگ در شمال کشور گرفته تا کرمان و کاشان و بوشهر درجنوب کشور نیز موارد جالبی از همین شیشه های رنگی و تزیینات پتینه کاری در ساختمان ها قابل مشاهده است. حتی امروز هم در خیابان وبافت قدیمی تهران مثل خیابان مولوی می توان دیوارهایی را مشاهده کرد که قدمتش دو برابر تاریخ کشور آمریکاست. بنابراین هنر پتینه در تعریف وسیع آن در میراث هنر و تاریخ معماری ایران به ویژه در تزیینات سنتی ما از حکاکی های اولیه گرفته تا کاشی کاری و آیینه کاری وگچ کاری های پیچیده و حیرت آور در آثار و کاخ های تاریخی ایران قابل مشاهده است.

یكی از دلایل محبوبیت این هنر علاوه بر زیبا بودن آن مقرون به صرفه بودن آن است، چون با استفاده از تكنیك های این رشته می توانید بر روی سطوح مختلف به سادگی نقوش و افكت های زیبایی خلق کرده، بدون آنكه هزینه گزافی برای آن پرداخت شود. تصور كنید بر روی یك ستون ساده گچی می توانید افكت زیبای از سنگ مرمر را با هزینه نسبتاً كمی اجرا كنید، حال آنكه اگر بخواهید به جای این كار از سنگ مرمر واقعی استفاده كنید هزینه گرانی باید پرداخت نمایید. یا به جای خرید یك مجسمه گران قیمت برنزی به سادگی و با كمی مهارت می توانید روی یك مجسمه گچی نمای زیبایی از برنز را داشته باشید.

سبک های پتینه کاری

وقتی که فردی تصمیم به استفاده از پتینه در بخش هایی از خانه خود می گیرد. ملزم به انتخاب سبک پتینه کاری بر اساس معماری کلی خانه خود است. به طور کلی دو سبک مدرن(Modern style) و کلاسیک(Classic) از پتینه کاری در میان نقاشان رایج است.

انواع تکنیک پتینه کاری

1. تکنیک ترک

در این تکنیک از ماده ترک یا رنگ ترک استفاده می شود و بعد از خشک شدن رنگ یا ماده ترک، ترک هایی روی سطح مورد نظر ایجاد می شود.

2. تکنیک کهنه کاری

این تکنیک به منظور آنتیک نشان دادن ظروف چوبی ، شیشه ای و پلی استر استفاده می شود و حالتی قدیمی و کهنه به اشیاء می دهد. در تکنیک کهنه کاری از رنگ های کهنه کاری و پودر کهنه کاری استفاده می شود.

3. دکوپاژ

دراین تکنیک از چسباندن دستمال کاغذی یا کاغذ دکوپاژ بر روی سطوح مختلفی از قبیل گلدان های پلی استری ، گلدان های سفالی و سطح چوب استفاده می شود.کاغذ دکوپاژ یک لایه است ولی دستمال کاغذی های طرح دار 3 لایه هستند که دو لایه پشتی کار باید از آن جدا شود، این کاغذها به صورت آماده قابل تهیه هستند و به دلیل مقاوم نبودن در برابر آب، باید از یک محافظ استفاده کرد و ما به این منظور از چسب های بیندر، دی ام 5، چسپ دستمال کاغذی، چسب دکوپاژ، اسپری فیکساتیو و… می توان استفاده کرد.

4. ترانسفر

استفاده از ترانسفر هم مانند استفاده از دستمال کاغذی و کاغذ دکوپاژ است با این تفاوت که جنس ترانسفر نایلونی است و در هنگام استفاده باید کاغذ یا شیت گل مرود نظر را در آب قرار دهید تا نایلون آن از کاغذ جدا شود و سپس مانند دکوپاژ عمل می کنیم. این هنر روی شیشه، سفال و چوب انجام می شود.

پتینه کاری کلاسیک

هدف از پتینه کاری های کلاسیک که امروزه کمتر استفاده می شوند، بخشیدن جلوه ای قدیمی و کلاسیک به فضا بود و برای رسیدن به این هدف به برجسته کاری ها و استفاده از ورق های طلا، مس و برنج و برنز روی می آوردند. در سبک کلاسیک بیشتر از رنگ های سنگین و کلاسیک مانند آبی درباری استفاده می شده است که متعاقباً هم زمان و هم هزینه زیادی را می طلبد. از نظر زیباشناختی باید دقت کرد که در چه فضایی و با چه معماری از این سبک پتینه استفاده می شود زیرا داشتن همخوانی با محیط پیرامون از مهم ترین جنبه های زیباشناختی استفاده از این هنر و سبک است.

پتینه کاری مدرن

نوع مدرن این هنر امروزه بسیار رایج شده است و هر روزه روش های جدیدی برای اجرای طرح های مختلفی از پتینه به کار گرفته می شوند. در پتینه کاری مدرن فرد خود را به رنگ یا طرح خاصی محدود نمی کند و از هر روش و موادی استفاده خواهد کرد تا بتواند جلای خاص مد نظر خود را روی سطح مورد ایجاد کنید. از نظر کاربرد ها نیز نوع مدرن این هنر طیف گسترده ای را پوشش می دهد و می توان آن را رو سطح مختلفی از چوب گرفته تا شیشه اجرا کرد. در خصوص زیباشناختی این سبک از پتینه نیز می توان عنوان داشت که به دلیل قدرت سفارشی سازی بالا، طیف گسترده ای از سلایق را پوشش می دهد و با توجه به معماری هایی که امروزه در ساختمان سازی در ایران رواج پیدا کرده است شاید بتوان گفت که سبک مدرن انتخابی توجیه پذیرتر باشد.

پتینه کاری چوب

پتینه کاری چوب، به ترکیب چند رنگ و ایجاد لایه های رنگی متفاوت بر روی چوب گفته می شود. با استفاده از هنر پتینه کاری می توان اجسام چوبی را به حالت کهنه در آورد. که یکی از روش های زیباسازی لوازم چوبی می باشد. با این تکنیک ما قادر خواهیم بود که لوازم چوبی موجود در منزل را آنتیک کرده؛ یا بر طبق سلیقه و دکوراسیون خود آن ها را کهنه کنیم. پتینه کاری چوب شاخه های متنوعی دارد. مثلا پتینه کاری روی چوب و کهنه کردن لوازم چوبی با استفاده از جوهر رنگ، شاپان و . دراین هنر به وسیله روش ها و رنگ آمیزی های مختلف روی چوب، می توان به بافت و رنگ های متنوعی رسید.

پتینه کاری روی شیشه

پتینه کاری روی شیشه یکی از جذاب ترین هنرهای خلاقانه است. هنر شگفت انگیز پتینه کاری روی شیشه، از هنرهای اصیل و باستانی است که امروزه محبوبیت بسیاری پیدا کرده است. با پتینه کاری می توان یک ظرف شیشه ای را به شکل برنز رنگ آمیزی کرد و یا حس سنگی بودن را در شیشه منعکس کرد.
پتینه کاری روی شیشه می تواند به شکل ترک خورده یا زنگار بسته باشد. شیوه کاری بسیار گسترده است و بستگی به خلاقیت هنرمند دارد. پتینه کاری روی شیشه ایده جالبی برای تزیین ظروف به کار رفته در سفره هفت سین و همچنین سفره عقد می باشد. اهمیت پتینه کاری روی شیشه ها و نمای ساختمان بیش از دیگر موارد است. تقریبا اکثر مجسمه ها و ظروف دکوری به شکلی در ارتباط با پتینه کاری تزیین شده اند. یک گلدان شیشه ای معمولی و ساده با پتینه کاری تبدیل به اثری هنری، زیبا و پر نقش خواهد شد.

در کجاها می توان از پتینه استفاده کرد؟

شاید برایتان تجعب برانگیز باشد اما شما هر کجا که فکرش را بکنید می توانید از پتینه استفاده کنید. فقط باید قبل از اجرا جنبه های مختلفی همچون نوع فضا و رنگ های استفاده شده را در نظر بگیرید. اگر تصمیم دارید در مقیاس بزرگ از پتینه کاری استفاده کنید پس عقلانی تر است که طرح های ساده تری را به کار ببرید. راهرو های ورودی ساختمان ها به دلیل فضای تنگ و سردی که دارند محل مناسبی برای اجرای پتینه های برجسته و شلوغ در مقیاس های کوچک هستند. استفاده از تابلوهای پتینه نیز گزینه مناسبی در این محیط ها به شمار می رود.

مواد لازم برای پتینه کاری

اینکه به چه مواد و مصالحی نیاز داریم تا درجه زیادی به سبک کلاسیک یا مدرن بودن و همچنین طرح و روش به کارگیری بستگی دارد. به طور کلی پتینه از دو بخش طرح و رنگ تشکیل شده است.

مواد استفاده شده در پتینه:

• انواع رنگ
• خمیر های مخصوص پتینه کاری
• آب
• رقیق کننده ها
• انواع وسایل رنگ آمیزی
• اسفنج
• پارچه
• کاغذ
• پلاستیک
• قلم مو
• غلتک رنگ

نقش و مزیت پتینه کاری در دکوراسیون داخلی

امروزه به دلیل محبوبیت پتینه کاری در نقاشی ساختمان، افراد زیادی خواهان اجرای آن در منازل و حتی محیط های کاری هستند. از دلایل محبوبیت این تکنیک آن است که اولا پتینه کاری با تنوع نامحدودی که دارد، شما را از دست رنگ های ساده، بی روح و تکراری سفید، کرم و استخوانی رها می کند. دیگر آن که با استفاده از پتینه کاری می توان به راحتی ترک ها و موج های ایجاد شده روی دیوارهای گچی را پوشاند. سومین مزیت پتینه کاری این است که عمر بالایی دارد و ضد آب است؛ یعنی می توانید پتینه را روی دیوار یا روی سقف اجرا کنید و نگران تمیز کردنش هم نباشید. اگر هم زمانی قسمتی از دیوار یا نقش روی دیوار آسیب دید، می توانید به راحتی آن قسمت را ترمیم کنید.

سرعت اجرای بالا و نداشتن بوی نامطبوع هنگام پیاده سازی، جزو مواردی هستند که پتینه کاری را به انتخابی مناسب تبدیل می کنند. استفاده از پتینه کاری در قسمت های خاصی از دیوار می تواند نمای خانه را دگرگون کند. اما شاید مهم‌ترین مزیتی که می توان برای پتینه برشمرد، قیمت مناسب و صرفه ی اقتصادی این پوشش است. با استفاده از تکنیک پتینه کاری می توان بسیاری از طرح های پرطرفدار که به وسیله کاغذ دیواری اجرا می شوند را با هزینه ای بسیار کمتر و با همان کیفیت اجرا کرد.

امروزه این تکنیک علاوه بر این که بر روی اشیاء و سطوح خاص قابل انجام است، مهم ترین مورد استفاده ی آن همان طور که بیان شد در دکوراسیون داخلی و بر روی دیوار و سقف است. اما کاربرد پتینه تنها به دکوراسیون ساختمان ها محدود نمی شود. پتینه کاری چوب و پتینه مجسمه دو شاخه مهم در مبحث هنر پتینه هستند. ولی کاربردهای ساختمانی و استفاده در دکوراسیون های داخلی مرسوم ترین شیوه معرفی شده پتینه کاری به عموم مشتریان است.

هنرمند شهرت رو در دیپیا پیدا کن

دیپیا اولین سایت کاریابی هنرمندان

اینجا پروژه بگیر یا خودت رو معرفی کن

سخن آخر

در این مقاله، ما تمامی اطلاعات لازم را راجب پتینه کاری ازجمله، انواع پتینه کاری، سبک های پتینه کاری مثل پتینه کاری مدرن و… امیدواریم که به تمام سوالات شما پاسخ داده باشیم. منتظر نظرات ارزشمند شما هستیم.