خطاطی روی پارچه

حدود بيست و دو هزار سال پيش، انسان در غارهاي لاسکو (Lascaux) نخستين تصاوير گفتاري را برروي سنگ و ديوار رسم کرد. از آن پس تقريبا هفده هزار سال طول کشيد تا هنر خط و نوشتار، شگفت انگيزترين دستاورد انسان، بوجود آيد. باستان شناسان معتقدند که احتمالا انسانهاي اوليه علامتهاي مکتوب را به منظور حفظ حکايتهاي خود و تاريخ نويسي ابتدايي به کار گرفته اند. خط به عنوان یكی از مهم ترین شاخصه های هنر در دوران اسلامی، جایگاه والایی داشته و برروی پارچه ها نیز كاربرد داشته است. در این مقاله قصد داریم شما را خطاطی روی پارچه آشنا کنیم.

تاریخچه خطاطی روی پارچه و لباس

ایرانیان در طول تاریخ برای هنر ارزشی خاص قایل بودند و به همین دلیل در این زمینه آثار ارزنده ای به جای گذاشتند كه هم اكنون زینت بخش موزه های دنیا است. هنرمندان ایرانی با استفاده از هنر خطاطی و خوشنویسی و كاربرد آن در اشكال گوناگونی مانند كتیبه ها و انواع صنایع دستی مانند سفال، معرق، منبت، خاتم كاری، فلز كاری، پارچه بافی و… پایه های برخی از سمبل ها و نشانه های گرافیكی را بنا نهاده به طوری كه مبانی برخی از آثار گرافیك امروز ایران با توجه به این مبانی شكل می گیرد و موجب می گردد.

تمام سبك های گوناگون خوشنویسی اسلامی به جایگاه مقرر و مقتضی خود دست یابند و موجبات خلق آثار ارزشمندی را فراهم سازند. اهمیت و ارزش آثار ایرانی، ما را بر آن می دارد كه به تحقیق در رابطه با آثار گذشته خود بپردازیم. هنر ایرانی بسیار وسیع و از جوانب گوناگون قابل بررسی می باشد كه یكی از آن جلوه ها در بافته های ایرانی است كه خود اهمیتی ویژه دارد.

در بافته ها دو وجه قابل بررسی می باشد یكی نوشتار و دیگری تصویر. نوشتار و تصویر در كنار هم بر روی پارچه ها موجبات خلق آثار هنری را فراهم آورده اند و هر یك در جایگاه خود نقشی ارزشمند دارد ولی تا بحال بیشتر به تصویر تنها توجه شده است؛ در این مقاله سعی شده نگاهی خاص به نقش نوشتار در بافته ها كه بخشی از پیكره هنر ایرانی می باشد؛ داشته باشیم كه همواره مكتوم مانده و یا كمتر به آنها پرداخته شده است.

آغاز سده چهارم ه.ق تا پایان سده یازدهم ه.ق در طول تاریخ ایران مصادف با دوران حكومت سلسله های قدرتمندی مانند: آل بویه، سلجوقی، ایلخانی، تیموری و صفوی در این سرزمین بوده است. دوره های درخشانی كه در تاریخ فرهنگ و هنر ایران پس از اسلام شكل می گیرند و با سلطنت آخرین پادشاه صفوی به پایان می رسند.

در این دوره ها خط و خطاطی روی پارچه و لباس ویژگی های زیر را داشته است:

• شكل و مضمون خط نوشته ها بنا به محل استفاده در مراسم یا مكان های مذهبی و تشریفاتی متفاوت بوده اند.
• خط نوشته ها به نسبت بافت، تغییراتی را نسبت به كتابت و یا كتیبه نگاری دارند.
• خط نوشته با هنرهای دیگر (كتابت، كتیبه،…) ارتباط داشته است.
• بین ارزش های بصری و گرافیكی خط نوشته ها با معنا و مفهومشان رابطه وجود دارد که بر این اساس می توانیم به اهداف زیر دست پیدا كنیم:

تلاش در كشف راز و رمز روابط هندسه پنهان خط نوشته و كشف ارزش های گرافیكی، امكان استفاده از دستاوردهای هنرمندان گذشته در جهت تغییر و تحول استفاده از خط در گرافیك امروز و جهت استفاده در پارچه های امروزی.

آموزش خطاطی روی پارچه و لباس

برای خطاطی یا خط نوشته بر روی لباس و پارچه باید دقیقا از همان نکات، ابزار و موادی که برای نقاشی روی لباس و پارچه استفاده می شود، بهره برد. معمول ترین روش برای خطاطی روی پارچه و لباس استفاده از شابلون و یا تکنیک استنسیل می باشد.

خطاطی روی پارچه و لباس با شابلون

در این روش بعد از آماده کردن ابزار و مواد مورد نیاز که شامل رنگ( ترجیحا اکریلیک)، چسب dm5، شابلون، ابر یا اسفنج و یا قلم مو وچسب نواری می باشد. ابتدا باید جایی را که می خواهیم طرح را بزنیم مشخص کرده و شابلون را با چسب در آن محل ثابت می کنیم.

بعد رنگ را مخلوط می کنیم و به اندازه نصف رنگ ها چسب می ریزم و با مقدار خیلی کمی آب درهم مخلوطشان میکنیم.

در این مرحله ابر یا اسفنج را توی دست گرد می کنیم ک حالت سفتی بگیرد در رنگ می زنیم سپس اضافه رنگ را روی پالت می گیریم دست را روی شابلون می گیریم و به صورت ضربه ایی و یکسان رنگ را روی کار میزنیم.

و در آخر کار را می گذاریم خشک شود و از پشت اتوی خشک می زنیم تا رنگ روی پارچه کاملا ثابت شود.

شابلون استنسیل چیست؟

شابلون استنسیل صفحه های نازکی هستند که نقوش مختلف بر روی آن ها به صورت مشبک قرار گرفته و برای چاپ و انتقال طرح بر روی انواع سطوح مانند پارچه، چوب، شیشه، پلی استر، سفال و سرامیک و… مورد استفاده قرار می گیرند.

این شابلون ها به صورت طلق و از نوع پلاستیک انعطاف پذیر بوده و قابلیت قرار گرفتن بر روی سطوح منحنی را دارند. شابلون استنسیل به دو صورت پشت چسب دار و معمولی در بازار به فروش می رسد.

برای چاپ استنسیل از قلم موی استنسیل، تامپون، ابر و غلتک استفاده  م‌یشود و همچنین انواع رنگ های دکوراتیو مانند آکریلیک، رنگ پارچه٬ رنگ روغن، رولیف پاستا و …می توان استفاده کرد. از آنجایی که شابلون استنسیل یک بار مصرف نیست و قابلیت شستشو دارند، می توان از آن در هنرهای متفاوتی مثل دکوراتیو، چاپ روی پارچه، نقاشی روی سرامیک استفاده کرد.

سخن آخر

در انتها روشی که بیان شد، ساده ترین و مبتدی ترین روش خطاطی روی پارچه و لباس است. اما اگر شما علاقمند هستید تا به شکل حرفه ای این هنر را فرا گیرید، توصیه ما به شما این است که در آموزشگاه های هنری ثبت نام کرده و تحت نظر اساتید این فن و هنر، آن را فرا بگیرید. ممنون از اینکه تا پایان ان مقاله همراه ما بودید.